Stres hem fiziksel hem psikolojik çerçevede kendini tehlike altında görerek ortaya çıkan kişinin kendini gergin hissetme durumudur. Tehlike anında insan kendini korumaya alma çabası içinde olur. Tehlike savaşacağı türden ise yani sorunun üstesinden gelebileceğine inanıyorsa savaşır,
savaşamayacağı baş etme kabiliyetini zorlayan bir tehlike durumunda da kaçıp kendini koruma altına almaya çalışır.
Günlük yaşamda strese neden olan faktörler
Hayatımızın günlük rutininde yer alan stres faktörleri; parlak ışık, yüksek ses, doğum, ölüm, düğün, maddi sıkıntılar, ödenmeyen faturalar, iş yaşamı, ailevi sorumluluklar, okul yaşantısı, sınavlar, kişisel ilişkilerde çatışma, aldatma, kronik hastalıklar, yaşam tarzı, yaş, beslenme şekli olarak ele alabiliriz.
Stresin Fizyolojik Ve Psikolojik Belirtileri Nelerdir?
Uzun süreli stres kişinin vücudunda fiziksel ve ruhsal bir dizi olayı meydana getirir. Bunları sıralamak gerekirse;
- Ellerde titreme
- Vücut ısısında artış
- Mide yanması
- Baş ağrısı, baş dönmesi
- Kaşıntı, tırnak yeme
- Kalp atışının normalden fazla olması
- Solunumun hızlanması
- Omuz bölgesinde oluşan kasılmalar
- Kan basıncının yükselmesi
- Kaygı ve endişe ruh hali
- Hüzün ve karamsarlık
- Dikkatini belli bir noktaya odaklamakta güçlük gibi daha birçok etkiyi sıralayabiliriz.
Stresten Kurtulmanın Psikolojik Yolları
Hayatımızın her alanında stresle karşı karşıyayız bu sorunlardan kaçamıyoruz peki bu durumdan kurtulmak için neler yapıyoruz? Aslında doğru olan stresi tamamen hayatımızdan çıkarmakta değildir, belli bir düzeyde stres hayatımızı daha kaliteli hale bile getirir. O halde stresimizi
yönetmekle başlayalım. Peki, stresimizi nasıl yönetmeliyiz?
Stres, zihnimizde taşıdığımız algıya aittir. Bu durumda ilk olarak düşünce şeklimizi değiştirmekle başlamamız gerek. Hepimizin hayatında dayanamadığı sinir bozucu bulduğu durumlar vardır. Bu durumlar karşısında sinirlenip strese kapılmak yerine önce derin bir nefes alıp nefes egzersizlerine başvurmak ardından zihnimizin mantıklı düşünebilmesi için ona zaman tanıyalım. Çözüm odaklı düşünerek davranışlarımızı ona göre şekillendirelim. Stresli durumlarda bu olayın üstesinden gelebileceğimizi bunun için öz yeterliliğimizin olduğunun farkına varalım.
Bu süre zarfında yakın çevremizden sosyal destek almak kendimizi daha iyi hissettirecektir. İnsanların yalnız başlarına verdikleri tepkiler ile yakın arkadaşları ile birlikteyken verdikleri tepkiler birbirinden farklıdır. Yalnızken sorun gözümüzde daha çok büyür aynı zamanda kendimize olan güvenimizde azalır, arkadaşlarımızın olduğu durumlarda çözüm üretmemiz
kolaylaşır yalnız olmadığımızı bilmek bize aynı zamanda güven hissi de yaratacaktır. Böylece stresimiz yönetip daha sağlıklı kararlar alabilmemize yardımcı olacaktır.
Stresle Nasıl Başa Çıkılır?
Stresli durumlarda başa çıkabilmek için yakın çevremizden sosyal destek almak kendimizi bir süre iyi hissettirecektir ama stres artarak devam ediyorsa ve bunun yanında bedensel rahatsızlıklarda baş gösteriyorsa bir uzmandan psikolojik destek alınması daha iyi olur. Bunun
yanında biz de hayatımızdaki stresi azaltmak için müdahalede bulunabiliriz.
Örneğin;
- Stres altındayken kalp atışımız hızlanır ve nefes alıp vermemizde de bir artış görünür. Bu durumun üstesinden gelebilmek için doğru nefes almayı öğrenmeliyiz nefes egzersizleri ile stres anımızı yönetmek daha kolay hale gelecektir.
- Stresin etkilerini düzenli spor yaparak da azaltabiliriz aynı zamanda spor kaslarımızdaki gerginliği azaltarak kan akışımızı düzenlememize de yardımcı olur.
- En önemli noktalardan biri de uyku saatlerimizi düzenlemek ve sağlıklı beslenmedir. Düzensiz uyku ve sağlıksız beslenme kısır döngü halinde ilerleyerek daha çok strese yol açan nedenlerden biri olabilmektedir.
- Zamanı etkili kullanmak da stresle mücadelemizde etkili bir yöntemdir. Peki bunun için zaman yönetimi hakkında bilmemiz gereken üç madde önemli: 1. Planlama, 2. Uygulama, 3. Değerlendirme.
- Bir diğer stres yönetimi tekniği de belirsizlikleri ortadan kaldırmaktır. Belirsizlik, en önemli stres kaynaklarından biridir. Yaşamdaki belirsizlikleri azaltmak, kontrol edilebilen kısımları kontrol edebilmek stresimizi azaltacaktır.
- Hayatta her zaman haklı olmadığımızı yanlışlar yapabileceğimizin farkında olarak sorunlara karşı tarafın açısından bakmayı öğrenmek empati yeteneğimizi geliştirmek daha anlayışlı ve esnek olmamıza yardımcı olacaktır.
Stres yönetimi için özetle aşağıdaki maddeleri uygulayabiliriz:
- Hayır diyebilmek,
- Aşırı mükemmeliyetçi olmamak,
- Paylaşmak, biriktirmemek,
- Hobi edinmek, kendine zaman ayırmak,
- Bedenine iyi bakmak,
- Nefes egzersizini ve gevşemeyi öğrenmek,
- Sevdiklerinize zaman ayırabilmek,
- Dinlemeyi ihmal etmemek,
- Planlı olmak,
- Ertelememek.
Aşırı Stresin Zararları
Hayatta her şeyin fazlası zarar teşkil eder aşırı stres, aşırı hız, aşırı alkol ama hepsinin orta yolu tolere edilebilir bir düzeydir ancak durum böyle olmayınca strese uzun süre maruz kalmak bireyde çeşitli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına yol açabilmektedir. Peki bunlar nelerdir?
- Kalp krizi riski
- Göğüs çarpıntısı
- Yüksek tansiyon
- İştahın kesilmesi ya da aşırı yemek yeme
- Cinsel isteksizlik
gibi rahatsızlıkları sıralayabiliriz.
Bu yüzden hayatımızdaki stresimizi yönetmemiz gerektiğinin farkına varmalıyız kendimize daha sağlıklı bir yaşam alanı oluşturduğumuz zaman mücadelemiz için daha fazla gücümüzün olduğunu da göreceğiz ancak bunu tek başımıza yapmak zor geliyorsa bir uzmandan destek almayı ihmal etmemeliyiz bunun için evimdekipsikolog ekibi her zaman sizi yanınızda unutmayın.
MELİSA NUR DEMİRER
Kaynakça
Özel, Y., & Karabulut, A. (2018). Günlük Yaşam ve Stres Yönetimi. Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 48-56. Güçlü, N. (2001). Stres Yönetimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 91-109. Kaba, İ. (2019). Stres, Ruh Sağlığı ve Sres Yönetimi: Güncel Bir Gözden Geçirme. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 73.
